امروز نگاهی گذرا ـ مثلآ به عنوان نقد و بررسی ـ به مثنوی
«سال بعد ، سال بد» سروده ی جناب مهرداد نصرتی (مهرشاعر) دارم.
جناب «مهرداد نصرتی» علی رغم نام دهان پرکن و شهرتی که در دنیای شعر و شاعری بدان دست یافته اند ، شاعری موفق نیستند ؛ گیرم که در شقوق شعر طبع آزمایی کرده باشند ، به نقد و بررسی شعر دیگران پرداخته باشند و حتی دیوان شعر شاعر گمنام مشهدی «ملا محمدقاسم مشهدی» متخلّص به «دیوانه» را که از نازک اندیشان سبک هندی در قرن یازدهم هجری قمری بوده است ، پس از تصحیح و تنقیح چاپ و منتشر کرده باشند.البته کمین «دیوان دیوانه» را که جناب نصرتی منتشر کرده اند ندیده ام و صرفآ تبلیغ پیرامون آن را قبل و بعد از انتشار در ستون «حیات خلوت» سایت معظم خودمان دیده ام و با شناختی که از شاعری جناب نصرتی دارم گمان نمی کنم که حضرتشان به خوبی از پس کار برآمده و مرحوم دیوانه ی مشهدی را روانشاد کرده باشند!...
*و اما مثنوی جناب نصرتی:
شاعر ارجمند در بیت نخست ، «دعای تحویل سال» را «دعای مقلّب» نامگذاری کرده و خوانش آن را به اطلاع مخاطب رسانده اند.به نظرم اشکالی ندارد که شاعر از دعای مذکور به عنوان «دعای مقلّب» اسم برده باشند.کمین هم در یک رباعی به مناسبت ماه رجب از دعای متواتری که در تعقیبات همه ی نمازهای واجب این ماه خوانده می شود با عنوان «یامن ارجوه» یاد کرده ام و می گویم:
یارب به دعای «یامن ارجوه» رجب....بیت نخست مثنوی اگرچه قابل قبول است اما برخوردار از حسن نیست که از آن به عنوان «حسن مطلع» یاد شود.در مصراع دوم از بیت دوم کلمه ی «خدایا» حشو است ؛ چون شاعر در مصراع اول با ذکر «یا مقلّب ، یا محوّل ، یامدبّر » ، حضرت حق جلّ وعلی را مخاطب قرار داده اند ، پس دیگر به ذکر «خدایا» نیازی نیست.البته درست تر این بود که ایشان در مصراع اول «یا محوّل» را آخر و قبل از «چاره کن» قرار می دادند که بدین نحو ترتیب و نظم دعا حفظ می شد.خلّص کلام این که شاعر می توانستند به جای «خدایا» کلمه ای دیگر بگذارند و دستشان باز بود.مثلآ می گفتند: «بندهای رنج مردم را زحکمت پاره کن» ، یا هر چیز دیگر.در مصراع اول بیت سوم حضرت شاعر به جای «مردمم» می توانستند از «مردمان» یا «مرد و زن» استفاده کنند.این که می گویند «مردمم» اگر به معنای «مردم من» باشد که مفاخره ی جالبی نیست ؛ چون «مردم» مثل «وطن» نیست که آن را «وطنم» خطاب می کنیم.بله؛ اگر شاعر مدعی العموم یا بالاتر از آن «رهبر» مردم بودند، اشکالی نداشت که بگویند «مردمم».و اما اگر «مردمم» را به معنای «مردم هم» آورده باشند باز جالب نمی نماید.علی ایّ حال در بیت سوم شاعر اشاره ای به آیه ی مبارکه ی قرآن ـ انّ مع العسر یسری فانّ مع العسر یسری ـ دارند و به نحوی ترجمه ی آن را آورده اند که چندان چنگی به دل نمی زند.در مصراع دوم بیت چهارم شاعر می توانستند با آوردن «در انظار» به جای «پیش رو چه» به وزانت و سلاست بیت کمک کنند.مصراع دوم بیت پنجم هم دست کمی از مصراع دوم بیت چهارم ندارد.اولآ شاعر می توانستند از «ماضی» به جای «قبلی» استفاده کنند ، ثانیآ لازم بود کلمه ی «اگر» را قبل یا بعد از«باشد» بگذارند:یادتان باشد اگر ، اگر یادتان باشد....و البته بایستی مصراع را موزون می آوردند.در بیت ششم ـ که مصراع دومش سراسر اشکال و ناهمواری است ـ حضرت شاعر پیشگویی فرموده اند و برای سال جاری ـ که دیگر نمی شود آن را آینده نامید ؛ چه روزهاست که آمده است ـ تفأّل شوم و بد زده اند که خوب بود چنین نمی کردند و آرزو می نمودند که سال 97 سالی ورای سال گذشته باشد.پیشگویی شاعر در بیت هفتم هم استمراری ناپسند دارد و ایشان برای مردم و حکام سال سختی پیش بینی کرده اند و اگر حضرتشان را متعهد نمی دانستم می گفتم:سال سختی آرزو کرده اند!در مصراع دوم این بیت «کشاکش» و «سرنوشت محکم» محلی از اعراب مقبولیت ، لفظآ و معنآ ندارد.ما می توانیم در لفظ ـ ونه خدای نکرده در معنا ـ از «سرنوشت محتوم» بگوییم ، اما «سرنوشت محکم»؟ لا یتچسّب بانواع الچُسوب!!بیت هشتم هم دست کمی از بیت قبلی ندارد چون از «رسیدن رقص خر دجال» می گوید ونه «رسیدن خر دجال با رقص».مصراع اول بیت نهم هم قابل قبول است و هم از حیث معنوی مقبول ؛ اما در مصراع دوم همین بیت گویی شاعر ارجمند ابتدا «کم» را به عنوان قافیه آورده اند که معنآ درست است و چون پی برده اند که «کم» مفتوح الکاف با «تهاجم» مضموم الجیم نمی تواند همقافیه باشد به ناچار و بی توجه به معنا از «گم» استفاده کرده اند.به تعبیری صحیح بودن قافیه را به صحیح بودن معنای مصراع ترجیح داده اند.بیت دهم مثنوی از ابیات پراشکال شعر است.اولآ در مصراع اولش یک «این»حشو دارد ؛ ثانیآ در مصراع دومش قافیه را «دلمشغولی» آورده اند که به هیچ وجه با «مستولی» همقافیه نیست ؛ مگر این که شاعر ، مسبوق به سابقه بودن قوافی ای چنین بخصوص در شعر قدما و بالاخص در شعر مولانا را جار بزنند که فرضآ اگر هم کلمه ای چون «مستولی» با «مشغولی» درشعر اسلاف فقید سعید همقافیه شده باشد ، جوازی معتبر برای تکرار آن در دست نداریم.در بیت یازدهم و در مصراع اول حضرت شاعر از وزن خارج شده اند آن هم بواسطه ی ملفوظ نبودن حرف «ع» از «عقل» جلوی «نیستیم».یعنی اینکه در مصراع اول «نیستیم عقل» ، «نیستیمَقل» تلفظ می شود که اشکال و اشتباه بارزی است.در بیت دوازدهم ـ مصراع دوم ـ شاعر تلمیحآ از آیه ی هشتم سوره ی مبارکه ی مائده استفاده فرموده اند که از حیث معنا درست از آن استفاده نشده است.البته «شنئان» در تایپ هم «شنان» شده که این یکی قابل غمض عین است.در بیت سیزدهم شاعر از بد کردن عده ای به نام دین در کشورمان می گویند که ان شاءالله سمت نگاهشان به حقوق بگیران نجومی و مفسدان اقتصادی و حامیان دم کلفت آنهاست....دوسه بیت بقیه نیز از هر جهت که بنگریم دست کمی از ابیات قبلی مثنوی ندارد ؛ بخصوص که در بیت مقطع بواسطه ی استفاده از کلمه ی «ول» حضرت شاعر نه تنها به حسن مقطع نیفزوده اند که کلّی هم از وجاهت شعری آن کاسته اند....
من برای جناب نصرتی آرزوی موفقیت در همه ی زمینه ها بخصوص شعر و شاعری دارم و امیدوارم از صراحت لهجه ی کمین نرنجیده باشند.
نعوذ بالله من زلل والخطیئه.
عباس خوش عمل کاشانی (عصر ششمین روز از فروردین 97 ، تنها نشسته در خانه)!

سلام علیکم جناب عباس آقای خوش عمل کاشانی. حسن نظر شما و حفظ بی طرفی تان در نقد شعر از همان سطرهای نخستین آشکار بود. حالا بنده هیچ، {از دوست هرچه رسد نیکوست}، ولی آن شاعر مشهدی، بنده خدا گناه دارد. او شاگرد مستقیم صائب تبریزی و استاد بیدل دهلوی، حلقه واسط این دو شاعر نام آور است. در مقدمه دیوان هم عرض کرده ام چون بزرگان در حق این بنده خدا کوتاهی کرده اند، شاگرد احقر بزرگان ورود کرد تا لااقل زمینه ای باشد برای بذل عنایت اساتید. در مورد شما هم دعای خیر بنده همواره با شما و همه خدمتگزاران ادب فارسی است، {ولو آنکه عشق یکطرفه موجب دردسر باشد}. خداوند انشاء الله شما و بنده و همه ما را از شر نفسمان نجات دهد که نفس به بدی امر میکند مگر آنکه خدا رحم کند. یا علی. مهرداد نصرتی