این مقاله، در ویژه نامه ای که روزنامه ی همشهری با نام « تا جبرئیل » در هیجدهم فروردین هشتاد و سه  و به انگیزه ی بزرگداشت شاعر ارجمند دکتر سید حسن حسینی، منتشر کرد به چاپ رسیده است. خداوند روح آن شاعر همیشه عزیز را با حضرت سیدالشهدا (ع) همنشین گرداند.

   1- خبر در گذشت عزیزان کوتاه است ولی کوچک نیست ؛ کوهی است که آوار می شود ، انسان را آب می کند ، در هم می شکند . خرد می کند . صاعقه ای است که برجان می زند . صاعقه را دیده ایم و شمع را . شمع عمری طولانی تر از صاعقه دارد اما دایره روشنایی اش بسیار محدود است . در حالی که صاعقه با همه عمر کوتاهش پرتوی وسیع بر جای می گذارد . البته آنها که عزیز ما هستند در طول زندگی ، شمع سان می سوزند اما وقتی می روند و خود را در افق « وصل » رها می کنند ، بر جان ما صاعقه می زنند و ما را می سوزانند . گویی شمع وجود آنها همه انرژی خود را به یکباره آزاد می کند و ما را تاب تحمل این انرژی آزاد شده نیست . اشتباه نشود ، ظرف وجودی انسان – ذاتاً – کوچک و کم ظرفیت نیست ، گستره ای است ناپیدا ، ولی همین ظرف ، با همه گنجایش و وسعتی که دارد ، اگر به راستی و درستی فهم نشود نمی تواند کهکشان اندوه درگذشت انسان هایی را که همه اقیانوس ها تا زانوی آنها نیز نمی رسد ، در خود بپذیرد و آنگاه در هم نشکند و زانوانش سست نشود و بر خاک ناتوانی و عزا ننشیند . اکنون روز و روزگار ما در سوگ درگذشت « دکتر سید حسن حسینی » چنین است . ما غمگسارانه در سوگ مردی نشسته ایم که در غربت مردان هنرمند در میان انبوه خواجگان درشت گو و هرز اندیش ؛ آزادگی را به حرمت شرافت آزادی پاس می داشت و جوشش درون را در پیوندی راز آمیز با ناموس خلقت و درپیوسته با مقام و کرامت انسانی ، عرضه می کرد ، به همین دلیل شعر او از شور و شعوری شگرف، سرشار بود و شیر و شکر از آن می تراوید . بسیارند کسانی که در پی نامی و آوازه ای ، گوهر از کف می دهند و نفس هرزه گرد را قدر می گذارند و عنان جان و دل به او می سپارند و هیچ در فرجام اهریمنی چنیین شیوه ای اندیشه نمی کنند . اما از جنس و جوهره « حسینی » اندک اند وارستگانی که نه نام و آوازه ، آنها را می توانست فریب داد و نه زهر تلخ سکوت و چشم بستن به ژرفنای هنرشان و بلندای اندیشه شان ، آنها را از آرمانی که باور دارند باز می داشت و به سرداب پشیمانی می کشاند . وقتی انسانی برخوان « حقیقت » و « عشق » مشرف شده باشد کدام هنرنمایی ابلیس می تواند او را به دام شب گرفتار کند و جان شعله ورش را در سیاهی عذاب غفلت به سردی بخواند ؟ « حسینی » می توانست همچون بسیاری کسان ، آرمان انسانی فرو گذارد و در حلقه خواجگان پذیرا شود ، ولی چنین نکرد و نخواست چنین کند ، چرا که : « عشقش به فریاد رسیده بود .» و هر آنکه « عشق » به فریادش رسد ، هر آنچه در نزد « بسیارتر از بسیاران » ارج دارد و گران می نماید ، در چشم او از خسی که تیپا خور بادهای هرزه گرد است ، بی مقدارترو حقیر تر است و این عاشقان جز نوشانوش « حقیقت » و « عشق » کام دل به هیچ تلخابه ای نمی سپارند. تفاوت این هر دو را، خواب زدگان روشنایی ستیز در نخواهند یافت و این ناموس هستی است و تخلف ناپذیر . در روز و روزگاری که  در آنیم ، کم نبوده اند و نیستند خواجگان اهریمن زده ای که آزادگی و شرافت انسانی را فرو گذاشته اند و برای برآوردن تمنای حیوانی درون ، آنچه نباید گفته و نوشته و بافته اند و بر رنج و غصه های دور و دراز مردمان پای کوبیده اند و دست افشانده اند و بزم غوکان منزل گزیده در لجه ی مرداب را رونق بخشیده اند . در چنین روزگاری، « انسانیت » و « آزادی »  و « هنر » به اعتبار حضور « حسینی » ها به خود خوشباش می گوید و در آیینه بند جشن شادی و مردانگی ، سکه زمانه را به نام « حسینی » ها ضرب می کند .

2- سرودن و تراوش نغمه ها ، ترانه ها و اشعار دلکش و جان بخش بر لبان شاعران شیدا و عاشق ، یکی از جلوه های زیبایی آفرین هستی است . حضرت هستی بخش ، انسان را فرمود تا بسراید و جمال جان را در سروده های خویش باز بتاباند . از انسان بگوید ، عشق را فریاد کند ، کرانه های پیدا و پنهان را زمزمه کند ، شعله های سوزان جان سرکش را در جریان رود زلال « عشق » و « محبت » نمایان سازد ، با برافروختن آتش در نیستان فراق ، ناله های جدایی را از زبان آتش سخن بگوید ، سرگشتگی قطره های مانده از دریا را تصویر کند ، تشنه کامی هماره دل و تمنای پیوسته می را آواز دهد ، شوریدگی عشاق را شعر بگوید ، نیش و نوش معشوق را نغمه گری کند و ... « او » چنین خواست و شعر را در جلوه های جمال و جلال به انسان ارزانی داشت و انسان سرود و ترانه خواند . هستی شاعرانه ، خواستن شاعرانه ، نگاه شاعرانه ، تفسیر شاعرانه و ... ره آورد سفر شاعرانه شاعرانی شد که در زندگی انسان، با شکوه ترین برگ ها و آسمانی ترین واژه ها و عبارت ها را پدید آورده و بر جای گذاشته اند . اما با این همه یک راز ناگفته بر جای بوده و هست : چه کسی شاعران را می سراید ؟ آیا شاعران ، خود از خویش می گویند ؟ و آیا شعر شاعران تجلی جان خروشان خودشان نیز هست ؟ اگر چنین است کدام گروه از شاعران اند که به این مرتبه رسیده اند که هر آنچه سروده اند از مقام به « وحدت » رسیده آنها نیز حکایت می کند ؟

3- برآنم که شاعران به وحدت رسیده چندان پرشمار نیستند . شعر البته از مقام کشف و شهود می تراود و جریان سیال خود را در جان شاعر رها می کند ، اما میان جان شاعر منفرد و اسیر رنگ تعلق ، با شاعر « بی خود از هست خویش » که در دریای فنا غوطه می خورد ، تفاوتی بس شگفت وجود دارد ، چنانچه میان « وجود » و « موجود » . شاعران رسیده به قاف « وحدت » خود « ممدوح » خویش اند . برای این شاعران ، « عشق » و « عاشق » و « معشوق »، « می » و « میخانه » و « ساقی » ، « ذکر » و « ذاکر» و « مذکور» و ... همه یکی است ، بی هیچ تفاوتی در صورت و باطن . و چه می گویم . صورتی نیست ، هر چه هست باطن است و « حقیقت » . جوهره است و ذات و جز این ، هیچ تجلی در هستی نیست . « رنگ » و « تعین » و « عرض » ، فقط در چشم ظاهر بین ما جلوه می فروشد ، و الا هرچه هست « اوست » و غیر ازاو هیچ : « که یکی هست و هیچ نیست جز او/ وحده لا اله الا هو ». جهان و هر چه در او هست آینه ای است که جمال « حق » را باز می تاباند و شعر شاعرانِ چشمِ دل گشوده به « حقیقت هستی» ، « ذکر» و « تسبیح » جمال حق است . روایت معاشقه شاعر با معشوق ازلی است . مغازله ای است بشکوه که حتی کلام در وصف آن عاجز است . وقتی شاعران حقیقی در مکاشفه ای زلال و سلوکی روشن و نورانی ، به تماشای زیبایی مشرف می شوند و رشحه ای از آن سیر و تماشا را در کالبد کلام می ریزند ، روحی زیبا زا نیز روایت می کنند، اما شرح و بیان این روح زیبا،  در همین مرتبه خلاصه نمی شود ، بلکه زیبایی آفرین نیز ، این روح های زلال و زیبا را روایت می کند. به سخن دیگر ، درست است که شاعران حقیقی ، ممدوح روح خود نیز هستند اما مدح واقعی و حقیقی آنها را حضرت حق بر عهده گرفته است .

انسان را این رخصت داده اند تا هستی و عشق را بسراید و خداوند، سرودن از انسان را بر خود واجب کرده است . در کلام آسمانی « قرآن» بلندترین سرودها و ترانه های خداوند از انسان متجلی است و انسان در هیچ ترانه و کلامی آنگونه که حضرت حق فرموده تعظیم و تکریم نشده است . همین معانی بلند و شگفت، همه راز خلقت آدم است و شاعران حقیقی می کوشند از این معمای شیرین پرده برگیرند . روزگاری فردوسی ، سنایی ، حافظ ، مولانا ، عطار ، بیدل ، و ... نجواگر جمال یار و گشاینده راز پیوند انسان و حق می شدند و در این روزگار شوریدگانی چون : امیری فیروز کوهی ، شهریار ، مهرداد اوستا ، نصراله مردانی ، دکتر سید حسن حسینی و ... و گران مایه شاعرانی که هنوز هرم نفس متبرکشان ، جان بخش است و ما را به سایه سار امن عشق می خواند .

4- اکنون یکی از شاعران حقیقی که پاک ترین پاکان را بسیار سروده بود و زیبایی خدایی روح و مقام سترگ انسانی آنها را عاشقانه روایت کرده بود ، درنگ را تاب نیاورده و ما خاک نشینان را گذارده و به آن کجا که خوانده شده شتافته است . « دکتر سید حسن حسینی » در حیات مادی چندان نپایید و به کوتاهی عمر گل زیست ، اما زندگی این انسانهای بزرگ را از نظر کمی نمی سنجند ، بلکه کیفیت زیستن آنها را در چشم می آورند . از این منظر و با این نگاه ، کیفیت زندگی این عزیز بسیار پر ارج و ذی قیمت است . او با باورهای شیعی خویش می دانست که ارزش حیات به حرکت افقی آن نیست ، بلکه رشد عمودی آن است که قدر و قیمت می یابد و خدا را در جلوه های مدهوش کننده در درون زنده می کند و انسان در پرتو این می بالد و به آرزوی وصال نایل می شود . آنچه از آثار نوشتاری و گفتاری زنده یاد دکترحسن حسینی بر جای مانده گویای کیفیت و بلندای حیات مادی اوست . به همین خاطر بی گمان جامعه ادبی و هنری ایران شاهد تداوم حضور معنوی و روحانی آن شاعر شوریده خواهد بود و نام و یاد « سید حسن حسینی » در دفتر هنر این سرزمین نامیرا ، چونان آفتاب خواهد پایید و گرما خواهد داد . شعر و کلام و زندگی او تجسم « ذکرحق » بود و بی گمان آن جان مشتاق، اکنون که به جانان پیوسته ، از پس درد ها و رنج های مادی ، اینک در جوار حق، خوش آرمیده است و معشوق بر زخمهایش التیام نهاده است . او دیگر در د و رنج نمی کشد . گرچه ما در فقدانش ناچاریم کوه مصیبت و سوگ را بر دوش کشیم و جان ملتهب را در میهمانی آثار زبده و زنده اش به آرامش دعوت کنیم .