دسته بندی اشعار

آخرین اشعار

آخرین نقدها

لایق شیرعلی / ستایشگر وطن بزرگ

لایق شیرعلی
ستایشگر وطن بزرگ

استاد لایق شیرعلی، شاعر پر آوازه¬ی معاصر تاجیک را می توان از پیشگامان شعر نئوکلاسیک در ادبیات تاجیکستان و یکی از سرامدانِ شعر فارسی در قرن اخیر نامید. او که در سال 1941 در روستای مزار شریف در کنار رود زرفشان در ناحیه¬ی پنج کنت در شمال تاجیکستان زاده شد، طلایه دار جریانی بود که سنت ممنوعه ی کلاسیسم را در شعر تاجیک با جسارت زنده کرد و آن را با دستاوردها و فضاهای جهان نو آمیخت. از این رو تولد او در ناحیه ای که آرامگاه رودکی در آن قرار دارد، شمایلی نمادین به خود گرفته است. القصه، گذران یتیمانه ی کودکی در روستا، نوستالژیِ همیشگیِ شعر لایق شد و در کنار « وطن »، سهم بزرگی از مضمون سازی – های او را به خود اختصاص داد. دانشکده ی آموزگاری در سال 1961 پای او را به پایتخت کشورش دوشنبه که کانون روشن فکری آسیای میانه نیز بود گشود و کشمکش های اندیشگی دوران دانشجویی، نعمت سخن وری را به او هدیه نمود تا همکاری اش را با کمیته ی رادیو و تلویزیون دولتی، اتحادیه ی نویسندگان تاجیک و نشریه های " کمسمول تاجیکستان" و " صدای شرق" بیاغازد. وحدت سه ملت جدا افتاده ی ایران، تاجیکستان و افغانستان، از همان روزها دستمایه ی سروده های او شد. چاپ کتاب "سرسبز" در سال 1966 راه لایق را برای حضور جدی در دنیای ادبیات هموار کرد.پس از آن بود که پرخواننده ترین کتاب های او یعنی " خانه ی چشم " ، " خانه ی دل " ، " ریزه باران " و " ورق سنگ " متولد شدند. لایق به کار ترجمه هم پرداخت که " صوت های پارسی " از شاعر روس سرگئی یسنین، " دیوان غربی و شرقی " یوهان گوته ، " تیر و کمان " از شاعره ی ارمنی سیلوا کاپوتیکیان و " اندیشه های راه " از ادوارد مژلایتیس شاعر لیتوانیایی، کوشش های موفق او در این زمینه اند. اشعار لایق، عموما عام فهم و خاص پسندند. او تقریبا در همه ی قوالب طبع آزموده و از همه سر بلند گذشته به طوری که تاثیر او بر شعر چهار دهه ی گذشته ی تاجیکستان، غیر قابل انکار است. هنوز هم شب نشینی های ، " لایق خوانی " از پر رونق ترین جلسات در تاجیکستان است و ترانه ها و تصنیف های لایق در هنگامه های عشق و ظلم ستیزی و وحدت، پرزمزمه ترین اند. همانطور که گفتیم، وطن، هموطنان، و همزبانان، جایگاه ویژه ای در اندیشه و شعر لایق دارند. تا زمان استقلال تاجیکستان، شعر او شعر خودشناسی، افتخار ملی و بیداری ملت بود ولی پس از وقوع جنگ داخلی، دلشکستگی و نومیدی در اشعار لایق شیرعلی موج می زند. او که بر خلاف اغلب هنرمندان، نخبگان و روشنفکران سرزمینش حاضر نشد در بی سامانی جنگ داخلی، وطنش را ترک گوید، نه تنها در دفتر شعرِ " فریاد بی فریاد رس " دیگر از بی همتایی ملتش سخن نمی راند، بلکه آنان را نکوهش می کند که چرا با وجود افتخارات گذشته و سر بلندی های بالقوه، گریبان یکدیگر را گرفته اند. علاوه بر همه ی این آمیختگی ها با وقوعات روزگار، شعر لایق را می توان چکیده ی شعر گذشتگان دانست. وی گاه از جام خیام می نوشد و گاه در نبضش خون مولوی می جوشد و در سر هوای حافظ دارد. رودکی وار از روزگار شکوه سر می دهد فردوسی وار تراژدی خوفراموشی ملت را نوحه می کند. چندی سعدی وار پند می دهد و یک چند بیدل وار از محبت سخن می راند. چون کمال از غربت می سوزد و چون هلالی در خون عشق می تپد.توجه خاص لایق به استفاده از طنز و بازی سخن و کابرد ملیح واژگانِ کم کاربرد و عبارات مردمی، از اخلاق صمیمیِ شعر استاد لایق است. شوربختانه سرانجام در سال 2000 تیغ جراحی، لایق بزرگ را از شعر فارسی جدا کرد. یادش فرخنده.
مهمان سه شعر از او باشید.
1
خانه‌ات آباد و دل ويران چرا؟
منصبت دانا و خود نادان چرا؟
از سر منبر به گردون مي‌پري
پشت منبر مضطر و حيران چرا؟
با كبيران، خنده‌هايت روغني
با صغيران، اين‌قدر يوغان* چرا؟
بي‌بهايي در سر مسند ولي،
چون سبك‌دوشت كنند ارزان چرا؟
در بلندي‌ها چنين پستي‌گري
آشنايي‌ات به آش و نان چرا؟
هيچ پرسيدي ز خود در خلوتي:
اين‌همه چونين چرا؟ چونان چرا؟!
*: خشكي.

2
ملك، سنگستان و ما بي‌سنگريم
سر به سر سردار و ما بي‌سروريم
پنبه در گوشيم ما و رهبران
چون كه ما خلقان پنبه‌پروريم*
فخر ما ساید سر بام جهان
خاک بر سرمان که بی بام و دریم
صاحب سرچشمه‌ايم و تشنه‌ايم
صاحب گنجينه‌ايم و ابتريم
کانِ فرهنگیم و هنگی مان نماند
فخر تاریخیم و بی پا و سریم
کاوه کو و کوره ی آهنگری ش؟
مانده مشتی نیمه جان سوزن گریم
ديگري گيرد گريبان فلك
ما گريبان خودي را مي‌دريم
ديگران بر غاصبان زور آورند
ما فقط بر اصل خود زور آوريم
پيش نصراني مسلمانيم اگر،
از نگاه مسلمين ما كافريم
روز و شب بيدار، شمس خاوران
ما ز خواب‌آلودگان خاوريم
حضرت اقبال! بر ما بد مگير
ما اگر در خواب سكته اندريم
خيز از خواب گران گفتي ولی
در سمرقند آنچنان بي‌منبريم
در بخارايي كه درگاه دري‌ست
با دري‌گفتار، بيرون از دريم
نیست ملت را ز بس یکپارچگی،
پاره پاره لقمه ی شور و شریم
ریزه،ریزه، شرحه شرحه جسم و جان
بار ملت را کجا هم می بریم؟
تاجيك و ايراني و افغان چرا؟
ما در اين دنيا كه از يك مادريم...
*:اشاره دارد به كشت پر رونق پنبه در تاجيكستان.

3
ای طبیعت!
روز دفنم
باز یک آن زنده ام کن
تا بدانم دوستانم در چه حالند
تا بگویم در عزای من ننالند.

یک نظر تا بینم از اعدای من
کیست در خود شادمان از مردن اعضای من
بنگرم از دشمنانم
کیست حاضر در سر تابوت و می گرید ز شادی
زهرخندی بهر او تقدیم سازم
از سر تابوت خود دورش برانم...

بار دیگر بنگرم بر چشم یارم
پس روم آسوده بر کنج مزارم

---

---

   تاریخ ارسال  :   1390/9/7 در ساعت : 20:50:8   |  تعداد مشاهده این شعر :  2665

---

---