نقد شعر (*)

هرمصراع از شعر (1) داراي تعدادي هجاء ، جزء يامقطع است (2) . در زبان هاي آلماني – انگليسي – (3) فرانسه – و... هر هجا شامل گروهي از حروف بي صدا و حروف با صدا است ؛ كه در جزء بزرگتر يا كلٌي تري بنام « نوا » یا صدا گرد مي آيند . مثلا" نواي « خدا » در زبان پارسي شامل دوهجا است :

خدا

خَ/ دا

معمولا" براي علامت زدن و شمردن هجاها ی هر مصرع آنها را با يك خطٌ مورٌب از يكديگر جدا مي كنند .نام این کار بخش کردن یک هجا است .

ت/ وا / نا /ب / ود /هر/ كه / دا / نا / ب / ود

ز / دا / نش / د / ل / پیر / بر / نا / ب / ود

حکیم ابو القاسم فردوسی توسی . شاهنامه

به جدا كردن هجاها براي شمردن آنها « بخش كردن » مي گويند .

در بخش كردن يك مصراع بايد به ربط ها هم توجه شود . گاه حرف بيصداي آخر هرواژه كه در ربط با واژه بعدي قرار مي گيرد جزئي از هجاي كلمه بعدي به حساب مي آيد . مثل :

خا / نه / ام / اب / ری ست

یک / س / ره / رو / ی / ز / می / ن / اب / ری ست / با / آن

نیما یوشیج . شعر « خانه ام ابری است »

* نوشته ي حاضر ( كه بخش اوٌل آن در 23 ارديبهشت در همين مجموعه آمد ) ، البته به اختصار ، روايت آن چيزي است كه در ذهن عموم شعر شناسان جهان وجود دارد ؛ والٌا به نظر شخص نگارنده : شعر نه رياصيٌات است و نه منطق كه بتواند در چارچوب قواعد و مقررات خاص تعريف شود . احساساتي است كه مي بايست به زيبائي و رواني ، و البته معني دار ، البته حتي الامكان به وضوح و صراحت كامل ، و هدفمند ، بيان گردد ؛ و در صورتي كه مطلوب گروهي ازخوانندگان سعر قرار گرفت هر آنچه كه به بياني منظوم ارائه شود « شعر » است ؛ و در اينخصوص هرگونه سختگيري از قلمرو ادبيات حقيقي خارج است .

1 - با توجٌه به اينكه نويسنده در اين مباحث كلٌي بيشتر بر حافظه ي فرسوده خود و آنهم پس از حدود ثلث قرن تكيه مي كند ضريب خطا در يك تحليل سيستمي بالا خواهد بود . بنابر اين « تصحيح » هاي احتمالي خوانندگان را برچشم منٌت نهاده باكمال ميل مي پذيرد .

2 – هر تحليل ادبي ، بلا استثناء ، از يك تجزيه شروع  مي شود.

3 – با توجٌه به اقبالي كه در اين اواخر مجامع شعري به ترجمه شعر از زبان هاي اروپائي ، و به زبان هاي اروپائي يافته اند .

4 – وضع خواندن اين عبارت ممكن است در يك نثر با يك شعر تفاوت داشته باشد . آنچه مهمٌ است اين است كه خواننده شعر ، حتي اگر يك ناقدبزرگ ادبي  هم باشد ممكن است شعر را اشتباه بخواند و به آهنگ شعر ايراد بگيرد ؛ يا وي به لهجه خود بخواند حال آنكه شاعر به لهجه خود سروده است ؛ اگر چه در اينجا شيوه نگارش شاعر و نقطه گذاري شعر اهمٌيتي به سزا مي يابند .